Szlak nakielsko-mrotecki
Miejsca warte zobaczenia na szlaku nakielsko-mroteckim
| Nakło nad Notecią – stolica powiatu nakielskiego, liczy ok. 20 tys. mieszkańców. Położone jest na prawym brzegu Noteci, w miejscu, w którym rzeka skręca z kierunku północno-wschodniego na zachodni. |
| Miejscami wartymi zobaczenia są: - zespół spichlerzy zbudowanych techniką muru pruskiego (3 przy ul. Powstańców Wielkopolskich, dwa przy ul. Pocztowej, jeden przy ul. Dworcowej) - zespół kamienic wzdłuż ul. Bydgoskiej, Rynku i Dąbrowskiego - kościół p.w. św. Wawrzyńca z 1843 r., pierwotnie wzniesiony w stylu klasycystycznym, przebudowany w 1925 r. w stylu neobarokowym - zabudowania dawnych koszar (obecny sąd rejonowy) przy ul. Sądowej |
|
| Trzeciewnica Wieś oddalona ok. 3 km od Nakła, w jej pobliżu działa jeden z lepszych browarów w Polsce, warzący piwo tradycyjnymi metodami. Wielu mieszkańców kraju niezwykle ceni ciemne piwa z browaru Krajan. |
|
| Olszewka Wieś w gm. Nakło. Pierwsza informacja o Olszewce pochodzi z 1578 r. W 2 poł. XIX w. założono dwa folwarki, których właścicielami byli Niemcy. Od początku XX w. do końca II wojny światowej folwark Olszewka I był własnością rodziny Bürschel, natomiast Olszewką II władała rodzina Ertmann. Z początkiem ustroju socjalistycznego majątki zostały znacjonalizowane. Początkowo mieściła się tu szkoła rolnicza (w 1949 r. przeniesiona do Samostrzela), a następnie utworzono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. Przypałacowy park liczy 3,5 ha i zobaczyć w nim można m.in. kasztanowce, klony, lipy i jesiony. |
W źródłach pisanych wymieniono po raz pierwszy w 1405 r. W niewielkim, bo liczącym ok. 2 ha parku znajduje się dwór należący do potomków rodziny Koczorowskich. W zachowanym drzewostanie dominują klony, jesiony (trzy o obwodzie pnia sięgającym nawet 360 cm), na uwagę zasługuje także fragment alei grabowej. Na rzece Orla znajdują się pozostałości dawnego młyna oraz współczesna, mała elektrownia wodna. |
|
| Wyrza Wieś między Broniewem a Mroczą, pierwszy raz wzmiankowana na przełomie XIII i XIV w. W XIX stuleciu posiadała własną parafię katolicką i szkołę ewangelicką. Od połowy XIX w. do końca II wojny światowej wieś była własnością niemieckiej rodziny Lehmann. Obecnie można zobaczyć pozostałości cmentarza ewangelickiego oraz zniszczoną kaplicę cmentarną (która niegdyś pełniła funkcję kościoła parafialnego). |
| Orzelski Młyn Najstarsza wzmianka na temat istnienia młyna pochodzi z XVII w. Do dziś zachował się dom młynarza wzniesiony w 2 połowie XVIII w. W 2 połowie XIX stulecia został on przebudowany – dodano mu drugą kondygnację. Do 1928 r. urządzenia młynarskie napędzane były drewnianym kołem wodnym, które zastąpione zostało pasową turbiną wodną. Młyn funkcjonował do lat 70-tych XX w. Wewnątrz budynku zachowała się część maszyn i urządzeń, m. in. wyprodukowane w Zurychu i Hamburgu maszyny do mielenia zboża. |
 Orzelski młyn Fot. Tomasz Pasieka |
| Orle Wzmiankowano po raz pierwszy w XIII w., pierwszym znanym właścicielem był protoplasta rodu Orzelskich – Orlik, w 1773 r. Józef Krzycki, kasztelan nakielski, natomiast w XIX w. właścicielami wsi została rodzina Koczorowskich. Z Orla pochodził Świętosław Orzelski, starosta radziejowski, autor dzieła „Bezkrólewia ksiąg ośmioro”, w którym opisał wydarzenia polityczne z lat 1572-76. - Cmentarz rodziny Koczorowskich przy kościele, spoczywa na nim m.in. dowódca okręgu wyrzyskiego Armii Krajowej – Benedykt Musiał ps. Karol |
|
| Witosław Dawna wieś rycerska, pierwsze zapiski na jego temat pochodzą z 1395 r. w okresie późnego średniowiecza istniał tu zamek. Zarówno Witosław jak i Orle należały do tych samych właścicieli, jednym z nich był Stanisław Krzycki, który w XVII w. wielokrotnie posłował na sejm. Był m.in. marszałkiem sejmu koronującego Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Pod koniec XVIII w. Witosław trafił w ręce rodziny Koczorowskich. Nieopodal jeziora znajduje się park z licznymi egzemplarzami drzew i krzewów, spośród których warto wspomnieć kilkusetletnie dęby, modrzewie, lipy. Zachowały się w nim zarysy dawnych ścieżek i alejek. Park w sposób naturalny przechodzi w las sięgający Orla. Nad witosławskim jeziorem znajduje się plaża, punkt gastronomiczny i wypożyczalnia sprzętu pływajacego. |
| Rościmin Niewielka wieś należąca niegdyś do rodziny Koczorowskich. Znajdują się w nim pozostałości cmentarza ewangelickiego oraz niewielki kościółek. Nad Jeziorem Rościmińskim Małym turyści mogą odpocząć oraz znaleźć nocleg na polu biwakowym uzbrojonym w energię elektryczną, w miejscowości znajduje się także gospodarstwo agroturystyczne oferujące po jednym pokoju 3 i 5-osobowym (tel. 052 386 87 29). |
|
| Wiele Leży na terenie Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Jezioro Wiele uznane zostało rezerwatem przyrody ze względu na siedlisko ok. 140 ptaków, ok. gatunków wymienionych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Jezioro jest płytkim zbiornikiem, o średniej głębokości 0,5 m, wzdłuż linii brzegowej ciągnie się szeroka, bo osiągająca miejscami ok. 200-300 m linia szuwarów. Rezerwat liczy 102 ha powierzchni. Wśród niezwykle cennych ptaków wymienić należy bąka, bączka i wąsatkę. Poza nimi występują: nur czarnoszyi, perkoz dwuczuby, bocian biały, rybołów, kania czarna, kania ruda, błotniak zbożowy, błotniak statowy, kropiatka, żuraw, derkacz, rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, zimorodek, gąsiorek, brzegówka, pokląskwa, brzęczka i trzciniak. Poza tymi ptakami występują także gatunki zagrożone: perkoz rdzawoszyi, gęgawa, cyranka, cyraneczka, krakwa, płaskonos, świergotek łąkowy, czajka, nurogęś, świerszczak, stumieniówka., wodnik, kszyk, słowik szary, rokitniczka, remiz i potrzos. W pobliżu rezerwatu stwierdzono występowanie stanowiska chronionego gatunku pająka tygrzyka paskowanego, wśród ssaków wymienić należy dzika, sarnę, tchórza zwyczajnego, zająca szaraka, lisa rudego i kreta.Nad jez. Mintarz (Miętus) znajduje się plaża, kąpielisko oraz pole namiotowe z małą gastronomią, energią elektryczną, wodą i sanitariatami. |
| Mrocza Weszła w skład kasztelanii nakielskiej w 1136 r., natomiast 1393 r. król Władysław Jagiełło nadał jej prawa miejskie. Podobnie jak Nakło Mrocza przeżyła liczne najazdy krzyżackie, a największym kataklizmem był potop szwedzki, który spustoszył i wyludnił miasto. W mieście zachował się średniowieczny układ ulic oraz niezwykle urokliwe kamieniczki z przełomu XIX i XX w. W kościele parafialnym p.w. św. Mikołaja (zbudowanym w 1932 r.) zachowało się wyposażenie pochodzące z wcześniejszych mroteckich światyń. Bazę noclegową znaleźć można w Zespole Hotelowo-Rekreacyjnym Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury i Rekreacji przy ul. 30-lecia LWP (tel. 052 385 89 80), który oferuje pokoje 1, 2, 3, 4 i 6-osobowe. |
|
| Matyldzin Ok. 3 km na południowy zachód od Mroczy znajduje się wieś Matyldzin z dworkiem z połowy XIX w. Do XIX stulecia wieś należała do rodziny Matyldzińskich, a po wywłaszczeniu – do końca II wojny światowej – władała nią niemiecka rodzina Lehmann. |
| Drążno Na terenie folwarku znajduje się obelisk upamiętniający śmierć pierwszego powstańca wielkopolskiego z Krajny – Józefa Balcerzaka, który zginął 5 stycznia 1919 r. w potyczce z oddziałem niemieckim. |
| Suchary Pałac w Sucharach zbudowany został w 1906 r., a od 1921 r. jest własnością zakonu Pallotynów. Wokół pałacu znajduje się park o powierzchni 6 ha. Przy remizie strażackiej zobaczyć można także sikawkę konną. |
|
| Gumnowice Przed 1881 r. w Gumnowicach powstał folwark, jego właścicielem był Niemiec Friedrich Schlieper, który wybudował dwór. Po I wojnie światowej majątek przeszedł w ręce polskie i w tym czasie został rozbudowany. Po II wojny światowej w Gumnowicach utworzono PGR, w dworze swe miejsce znalazła administracja gospodarstwa, która znajdowała się tam do 1970 r. Przez cały okres PRL dwór nie był remontowany i sukcesywnie ulegał zniszczeniu. W 1996 r., z powodu katastrofalnego stanu, został rozebrany. Z dawnej świetności Gumnowic pozostała obecnie figura Chrystusa stojąca przy wyjeździe ze wsi w kierunku Ślesina. W lasku naprzeciw figury znajdują się pozostałości po cmentarzu z ruinami grobowca rodziny Schlieper – właścicieli Gumnowic i Suchar. |
| Ślesin W XIV w. był własnością rodziny Nałęczów, w XVII w. stał się własnością jezuitów, a od 1662 r. został kupiony przez rodzinę Potulickich. Ostatnią właścicielką majątku ślesińskiego była hr. Aniela Potulicka, która zapisała go w testamencie Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu. Zachowany do chwili obecnej dwór, którego budowę rozpoczęto w 1821 r., w wyniku przebudowy przeprowadzonej w latach 70-tych XX w. całkowicie utracił swój neogotycki charakter.Największym skarbem Ślesina, a nawet całej gminy Nakło, jest zabytek klasy 0 – drewniany kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, który ufundowany został przez rodzinę Potulickich w 1779 r. Na zwieńczeniu wieży znajduje się metalowa chorągiewka z 1754 r. z inicjałami Aleksandra Potulickiego. Wyposażenie kościoła barokowo-rokokowe (m.in. chrzcielnica, ambona, ołtarz główny i boczne). W ołtarzu głównym z 3 ćwierci XVII w. rzeźby św. Piotra i Pawła. Kilkaset metrów na zachód od Ślesina, na skarpach w pobliżu torów kolejowych znajdują się stanowiska miłka wiosennego. W pobliżu Kanału Bydgoskiego znajduje się rezerwat przyrody „Łąki Ślesińskie” - stanowisko reliktowej brzozy niskiej i ostoi ptactwa wodnego.W centrum Ślesina znajduje się motel z restauracją, a ok. 1 km na zachód (drogą krajową nr 10) karczma z miejscami noclegowymi. Przez wieś przechodzi linia kolejowa Bydgoszcz – Piła. |
| Gorzeń Niewielka wieś na drodze Bydgoszcz – Potulice – Nakło. Przy Kanale Bydgoskim znajdują się prywatne stawy rybne, na których istnieje możliwość odpłatnego wędkowania. |
| Potulice Do 1776 r. nazywały się Kantowo i razem z dobrami ślesińskimi tworzyły całość. Swą nową nazwą nawiązywały do leżącej w Wielkopolsce siedziby rodu Potulickich. W 1862 r., w stylu neoklasycystycznym, wybudowana została kaplica grobowa (obecny kościół parafialny p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny). Od 1880 r. Aniela Potulicka zaczęła udostępniać kaplice dla potrzeb mieszkańców wsi. Zachowany pałac Potulickich, pierwotnie zbudowany w 1865 r. został znacznie przebudowany. Po śmierci Anieli majątek otrzymał Katolicki Uniwersytet Lubelski, który utworzył Towarzystwo Chrystusowe dla Wychodźców – seminarium kształcące księży misjonarzy mających służyć polskiej emigracji. W okresie II wojny światowej w Potulicach utworzono Centralny Obóz Przesiedleńcy, który został filią obozu w Stutthof. W obozie zginęło ok. 1300 osób, w tym 767 dzieci, których ciała leżą na pobliskim cmentarzu. W latach 1945-49 w Potulicach utworzono Centralny Obóz Pracy dla Niemców. Tablica upamiętniająca ofiary tego obozu znajduje się ok. 800 metrów na wschód od wsi. W Zespole Szkół znajduje się Izba Pamięci upamiętniająca polskie i niemieckie ofiary.Przy zachodniej granicy wsi rośnie dąb szypułkowy im. Władysława Szafera (botanika i odkrywcy drzewa, który jego wiek ocenił na ok. 900 lat) o obwodzie pnia wynoszącym 720 cm, wysokości 35 m i rozpiętości korony 25 m. Szlak rowerowy wiedzie dawną drogą z Potulic do Występu. Warto zwrócić uwagę na rosnące w jej pobliżu dęby, których średnica sięga często 300-380 cm. Na północ od drogi rozciąga się pradolina Toruńsko-Eberswadzka. |
| Występ Wieś w gm. Nakło, przy wyjeździe, na Kanale Bydgoskim, znajduje się śluza Józefinki, wybudowana w 1913 r. Pierwsza śluza w tym miejscu powstała wraz z budową kanału, w latach 1773-74. W połowie XIX w. ruch towarowy na Noteci i Kanale Bydgoskim sięgał nawet 3,5 tys. barek rocznie. |
